Model Trenciler Kulübü

Model Trenciler Forumu => Yeni başlayanlar için Sorular ve Cevaplar => Konuyu başlatan: Okan - Temmuz 13, 2009, 17:55:01

Başlık: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: Okan - Temmuz 13, 2009, 17:55:01
Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı, Ray Yüksekliği ve Birleştirici( Scales, Gauges, Track Code, Fishplate/Joiner ) ne demektir ?

Ölçek, modelin gerçeğine göre küçültme oranını göstermektedir. Aynı ölçek kullanılarak küçültülmüş/üretilmiş model ürünlerin birlikte kullanımı oluşturulan model alanının görünümünün doğru ve gerçekçi olmasını sağlayacaktır.

Dünyada pek çok genel kabul gören ölçek değerleri olduğu gibi daha küçük gruplar tarafından kullanılan farklı ölçekler de sözkonusudur. Ölçekler, rakamsal oran şeklinde gösterilebildiği gibi(örn. 1/87),  çoklula da standartlarda belirlendiği gibi HO,OO, N, TT, Z gibi harf kodlarıyla ifade edilirler. Ölçekler konusunda NEM ve NMRA standartları belirleyicidir ve standartlar bu kurumlar tarafından oluşturulmaktadır.

Ölçek(scale),  gerçek ile model arasındaki küçültme oranını belirtmektedir. 1/87 veya HO ölçek bir model lokomotif, gerçeğinin 87de 1 oranında küçültülmüşüdür. Bir örnek verirsek, gerçekte boyu 10metre olan bir vagonun HO ölçek modelinin boyu 11.5cm olacaktır.

Ray aralığı(Gauge) ise demiryolundaki bir hattı oluşturan iki demir rayın arasındaki uzaklıktır. Dünyadaki demiryollarının çoğunda, ray aralığı diyeceğimiz bu mesafe 1,435metredir(1435mm). HO ölçek olarak baktığımızda bu uzunluk 16.5mm(1.65cm) denk gelmektedir.

Tarihsel gelişiminde model trencilikte kullanılan pek çok ölçek için http://en.wikipedia.org/wiki/Rail_transport_modelling_scales adresindeki tablodan yararlanabilirsiniz.  Modelcilikte kullanılan hemen tüm ölçekler ise http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_scale_model_sizes adresinde listelenmiştir.

Üreticilerin popüler olarak kullandığı bazı ölçeklere örnek şunları verebiliriz.
Kodu       Oranı      Ray Aralığı   
Z           1:220       6.5mm                 
N           1:160         9mm
TT         1:120        12mm
HO         1:87       16.5mm
OO         1:76       16.5mm
On30      1:48       16.5mm
O           1:45          32mm
1           1:32          45mm

HO, TT, N ve Z için lokomotif ve vagonlar için karşılaştırmalı olarak aşağıdaki fotograflardan yararlanabilirsiniz.

Lokomotifler:

(http://www.modeltrenciler.com/files/upload/542bd49f.jpg)

Vagonlar:

(http://www.modeltrenciler.com/files/upload/ce040e5f.jpg)

Aynı ray aralığını kullanan HO-OO-On30 modellerde farklı büyüklükler görülebilir. Özellikle OO ve HO arasında ciddi fark olduğu düşünülmektedir. Ancak aşağıda göreceğiniz fotograflarda bu farkı değerlendirme imkanınız var.

(http://www.modeltrenciler.com/forum/files/00-ho/001.jpg)

(http://www.modeltrenciler.com/forum/files/00-ho/002.jpg)

(http://www.modeltrenciler.com/forum/files/00-ho/003.jpg)

(http://www.modeltrenciler.com/forum/files/00-ho/004.jpg)

(http://www.modeltrenciler.com/forum/files/00-ho/005.jpg)

(http://www.modeltrenciler.com/forum/files/00-ho/006.jpg)

(http://www.modeltrenciler.com/forum/files/00-ho/007.jpg)

Sık kullanılan ray aralığı ölçüleri için bir karşılaştırma fotografını aşağıda bulabilirsiniz.

(http://www.modeltrenciler.com/files/upload/d12d78a9.jpg)

Model trenler için kullanılan tüm ölçekler ve bu ölçeklerde üretim yapan firmalar için http://en.wikipedia.org/wiki/Category:Model_railroad_scales  sayfasından yararlanabilirsiniz.

Ray yüksekliği(Track Code) ise demiryolundaki rayların yerden yüksekliğini belirtir. Yükseklikle beraber kalınlık da bir miktar fark oluşturur. Gerçek hayatta ana hatlarda daha ağır/kalın raylar kullanılır, tali yollarda ise daha hafif raylar döşenir.

Model raylarda da farklı yükseklikte ray çeşitleri mevcuttur ve rayın travers üstünden yüksekliğinin inç birimi cinsinden ifade edilirler. Model tren üreticilerinin ürettiği raylar genelde tek bir yükseklikte ve çoğunlukla firmadan firmaya farklı yükseklik kullanılırken bazı özel firmalar farklı yükseklikte model raylarını da üretmektedir.

Yaygın olarak kullanılan değerler 100,83, 70 ve 55dir. Gerçekçi bir kurguda ana hatlarınızı Code 100 raylarla yapıyorsanız tali/yan hatları code 83 raylarla yapmanız gerekir. Ray yükseklikleri ve kalınlıkları için önerilen değerlere http://www.nmra.org/standards/sandrp/rp-15_1.html adresinden ulaşabilirsiniz.

Code Ray     Yüksekliği(A)     Ray Kalınlığı(C)

100          .100inç=2.54mm    1.14mm
83            .083inç=2.10mm    1.02mm
70            .070inç=1.78mm    0.89mm
55            .055inç=1.40mm    0.71mm

(http://www.modeltrenciler.com/files/upload/c0683739.jpg)

Ray profillerinin yükseklikleri farklı üreticiler için farklı olmabilmektedir. Yani bir üretici Code 100 ray üretirken bir diğeri Code 83 üretebilmektedir. Bu nedenle farklı üreticilerin rayları arasında yükseklik farkı doğabilir, ancak ufak bir eğeleme işlemi ile birleşme yerinde oluşan, ray yüzeyindeki çıkıntı giderilebilir, bazı üreticilerin kullandığı geçiş adaptörleri kullanılabilir.

Ray birleştirici(Fishplate / Joiner)  rayların birbirine kenetlenmesini elektrik iletmesini sağlayan ufak metal veya plastik parçalardır. Bu parçaların metal olanları, rayların birleşik ve elektriksel açıdan tek olmasını sağlar. Hat kullanımını anlama gibi özel uygulamalarda kurgu üzerindeki bazı bölgelerdeki rayların kesilmesi yöntemi veya plastik birleştiriciler kullanılır.

(http://www.modeltrenciler.com/files/upload/7d57af58.jpg)


Yararlanılan kaynaklar:
   http://en.wikipedia.org/wiki/Model_train
   www.nmra.org
   www.morop.org
   www.seslisozluk.com
             www.building-your-model-railroad.com/model-train-track.html
             Fotograflar : İhsan Günder, Harun Yamanlar
Gördüğünüz hatalar, olması gereken düzeltmeler ve eklenmesinin yararlı olacağını düşündüğünüz bilgiler için lütfen bu konuya mesaj gönderin.
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: Atilla Sülün - Ekim 20, 2009, 19:46:29
okan bey güzel yazı için teşekkürler. benim raylarla ilgili bir sorum olacak. hatta öneri de denilebilir. farklı marka raylar için bir karşılaştırma tablosu hazırlanabilir mi? yani dönüş açıları, uzunlukları vb. bilgilerle.
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: Murat Demirel - Ekim 20, 2009, 22:06:35
Okan bey selamlar.

Öncelikle ellerinize sağlık itinalı bir çalışma olmuş.

Acaba bu konu içine hangi marka ne yükseklikte ray satar. Kim kiminle daha uyumludur, gibi bir bölüm hazırlayabilirseniz hepimiz için mükemmel bir kaynak olacaktır.
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: americanadream - Ocak 04, 2010, 10:35:50
okan bey gerçekten bilmeyenler açısından son derece önemli bi soruna el atmışsınız elinize emeğinize saglık
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: sewiom - Nisan 25, 2010, 02:09:23
Bir ilk adım makalesi teşekkürler
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: nadir - Eylül 30, 2010, 16:45:55
abiler ben 13 yaşındayım ve busetlerden almak istiyorum nerde satılıo ve kaçpara söyleye bilirmisiniz
 ??? :( :-[
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: yük_loko_salih - Ekim 05, 2010, 17:23:36
abiler ben 13 yaşındayım ve busetlerden almak istiyorum nerde satılıo ve kaçpara söyleye bilirmisiniz
 ??? :( :-[

bilmiyorum ama heralde proses elektroniktedir
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: emrah82 - Nisan 29, 2014, 17:19:19
Tüm raylar birbirine uyum sağlıyor mu acaba? marklin farklı olduğunu biliyorum ama, fleischmann raylarım var, bir yakınımdada lima raylar var, bunlar birbirine uyar mı acaba?
Başlık: Cevap:Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: kemalomay - Nisan 29, 2014, 22:14:20
Eski tip fleischmann raylar lima ile kavga dövüş uyum sağlar ama profi dediğimiz kendinden balastlı fleischmann raylar limaya asla uymaz.
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici Ne Demektir ?
Gönderen: uzay - Nisan 29, 2014, 22:28:04
Emrah bey yeni tip profi ray kullanıyo ve uyumsuz ya o seti yedekte tutup piyada bulunan bi ray seti ile yola çıkacaksınız yada 2. El satış sitelerini takip ediceksiniz.
Bide anakarada hobby timeda bazı ray çeşitlerinden var diye biliyorum ama fiyatlatını sormak lazım
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: emrah82 - Nisan 30, 2014, 08:47:04
ilginize teşekkür ederim.. ben yine kendi raylarım üzerinden devam edim, lima yakımında vardı istersen kullan dedi ama uyumsuz olduğundan işime yaramaz demek. 2.el olarak 73 adet profi ray aldım, gümrükten çıkmış ama 2 gündür torbaya eklendi yazıyor, gerisi yok :)
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: öfa38 - Haziran 19, 2020, 11:49:22
selamlar 1/87 ölçek ile 1/75 ölçek arasında fark var mıdır? varsa ne kadardır?
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: Arda Tırmaş - Haziran 19, 2020, 18:14:27
Selam, 1/76 ölçek boyut olarak 1/87 den biraz daha büyüktür ama aynı rayı kullanır, 1/76 OO olarak da geçer ve ingiliz modellerinde kullanılıyor
Başlık: Ynt: 03-Model Trencilikte Ölçek, Rayaralığı,Ray Yüksekliği,Birleştirici ne demektir ?
Gönderen: aliaksin - Haziran 19, 2020, 19:58:56
OO'dan ziyade 00 yazmak daha doğrudur. Ama İngilizce okunurken 0 yerine O dendiği için bu kavramlar karışır. Aynı şekilde HO da yazılmaz, doğrusu H0'dır. Anlamı Half Zero'dur. H0 ray aralığı 0 ölçek ray aralığının yarısı anlamındadır. Märklin tarafından 1935 yılında model demiryolu dünyasına geliştirilerek sunulmuştur.

Bu arada ölçek (scale) ve ray aralığı (gauge) başka kavramlardır. Ölçek küçültme oranı iken ray aralığı iki ray arasındaki uzaklıktır. Ölçek 1:87 gibi bir kesirsel oranla ifade edilirken ray aralığı 0, 1, 2, 3, 00, H0 gibi isimlerle ifade edilir. İngilizler bu kavramları çorba etmişlerdir ve zaman içinde bazı Almanlar da kafaları karışarak çorbaya tuz-biber ekmişlerdir. Günümüzde bu kavramlar "ne dersen olur" hale gelmiştir. Bahsettiğim 0, 1, 2, 3 aralıklarını da 1900lerin başında ve öncesinde yine Märklin standardize etmiştir.

AA