TCDD’de 45151 nolu 8F Stanier, namı diğer “Churchill” lokomotiflerinin ülkemize gelişlerinin maceralı yolculuğu (1.Bölüm);
Avrupa’da 2.Dünya Savaşı’nın eli kulağında olduğu yıllarda (1937-1938) Britanya Savaş Bakanlığı (British War Department) yeni bir hizmet lokomotifine ihtiyaç duyulması gerekçesiyle, bir ihale açmıştır.
Bunun sonucunda, LMS fabrikasının sahibi William Stanier‘in, 8F Stanier tasarımı ortaya çıkmış, ihaleyi kazanmış, lokomotif denenmiş ve anılan bakanlık tarafından onay almıştır.
Savaşın ilk ve devam eden yıllarında İngiltere ve Almanya, tarafsız olan Türkiye’yi stratejik müttefik yapma arayışlarına girmişler, Türkiye’nin başarılı bir politikası savaşın içine çekememişlerdir.
Söz konusu yıllarda, Türk Hava Kuvvetleri’nde Alman yapımı Fw-190, İngiltere yapımı Spitfire vb. uçakları beraber uçmuş, yine İngiltere’de imal edilen 8F Stanier, Almanya’da imal edilen Br 52 ve ABD’de imal edilen USATC S-160 sınıfı lokomotifler demiryollarımızda hizmet vermişlerdir.
Britanya Savaş Bakanlığı, 1940 Mart ayında 27 adet 8F Stanier lokomotifin Türkiye’ye satılması kararını almıştır.
8F'lerin 1941 yılı Ocak ayında ülkemize sevkiyattaki denizyolu rotası ise; Manş Denizi ve Akdeniz’in Alman uçakları ile denizaltılarının tehdidi altında bulunması nedeniyle, konvoy sistemi oluşturularak İngiltere, Kuzey İrlanda, Atlantik Okyanusu, Afrika batısı, Ümit Burnu, Afrika doğusu, Kızıldeniz ve Süveyş Kanalı’nı takiben Mısır’ın Port Sait ile İskenderiye limanları olarak belirlenmiş, bilahare bu limanlardan İskenderun'a gönderilmeleri planlanmıştır. Bu amaçla, İskenderun limanı ve çevresinde yeni düzenlemeye gidilmiş, lokomotiflerin gemilerden indirilmesi amacıyla yeni vinçler ve ekipmanlar yerleştirilmiştir.
19/02/1941 tarihinde İngiltere bandralı S.S. Jessmore kargo gemisi konvoy içerisinde , Türkiye’ye ait parçalara ayrılmış üç adet 8F Stanier lokomotifi (Fab.No 343, 344, 345) ve başka yükü ile hareket halinde iken Batı İrlanda açıklarında aynı konvoyda bulunan S.S.Baron Haig gemisi ile çarpışmış aldığı ağır hasar nedeni ile yoluna devam etmek istediyse de 21/02/1941 tarihinde batmıştır.
23/05/1941 tarihinde ayrı bir konvoyda bulunan MV Berhala yük gemisi Batı Afrika ülkesi Sierra Leone’nin başkenti Freetown açıklarında Alman denizaltısı U-38 tarafından torpillenerek batırılmış, satın aldığımız lokomotifler (Fab.No: 338, 354, 355, 356) Atlantik Okyanusu derinliklerine gömülmüştür.
Toplam, 7 adet lokomotifimiz kaza ve saldırı sonucu kaybedilmiştir.
Diğer lokomotifler, 1941 yılı Haziran ayı sonlarına kadar yine aynı rota izlenerek Port Sait Limanı’ndan İskenderun Limanı’na ulaştırılmış ve buradan demiryolu vasıtasıyla Sivas’a gelmişler, montajları Sivas’ta tamamlanmıştır.
TCDD 45151 sınıfında adlandırılan lokomotiflerimizin bakımları ve işletilmesi amacıyla LMS firmasının lokomotif mühendisi ve 8F’nin tasarımcısı Ronald Guy JARVİS beraberindeki ekip ile İngiltere’den Sivas’a gönderilmiştir. TCDD çalışanlarına montaj ve işletim konusunda eğitim veren R.G.JARVİS, montaj çalışmalarındaki başarıyı görmesi üzerine iki lokomotifi işlettikten sonra Hindistan’a gitmek üzere ülkemizden ayrılmıştır.
Sn.Teoman KARDAŞLAR’ın modelini yaptığı TCDD 45161 numaralı lokomotif ise S.S.Jassmore gemisinin kaza sonucu batması sebebiyle, 1943 yılında sigorta karşılığında Türkiye’ye gönderilmiştir.
2..Bölümde ise ülkemizden satın alınarak İngiltere’ye götürülen aynı tip 3 adet lokomotifimize değineceğim.
Sevgi ve saygılarımla.
Alp