Alper bey hem hoşgeldiniz, hem de kararınız hayırlı olsun.
HO konusunda dediğiniz gibi hem dünyada hem de Türkiye'de çokça alternatif bulma şansınız var.
Dönüş, konusuna Türkçemizde ve Demiryolu dilimizde farklı terimler kullanılıyor, dönüş, viraj, kurb bunlardan.
Ne kadar alan sorusu öncelikle raylarda hareket edecek lokomotif ve vagonların uzunluğuna çokça bağlı. Lokomotif ve vagonların uzunlukları da genel olarak modellenen tarihsel döneme göre kısadan uzuna doğru gitse de bazı geçmiş dönem lokomotiflerinin istisnai uzunluklarda olabildiğini de görebiliyoruz. Kurgunuzda konu alacağınız mekan da bu konuda yönlendirici olacaktır.
Bazı üreticiler lokomotiflerinin oriinal kutularında, broşürlerinde veya klavuzlarında dönebileği en küçük yarıçapı belirtiyorlar. Lokomotif ne kadar uzun ise yarıçapın da o kadar fazla olması gerekli.
Örneğin Liliput ve Marklin BR45 için kendisini 295mm vermiş, minimum radius 360mm olarak vermiş. BR50 için ise bu değer 410mmlerde. Bazı İngiliz buharlıları 530mm olarak veriliyor.
Ayrıca lokomotif arkasında kullanacağınız vagonların uzunlukları da lokomotif gibi dönüş yarıçapında belirleyici. Uzun yolcu vagonları aynı mantıkla büyük yarıçaplı dönüşlerde rahat gidebilir. Hayalinizde uzun veya orta uzunlukta yolcu vagonları var ise(ilk ve ikinci dönem yolcu vagonları oldukça kısa) arka arkaya takıldığında dönüş görüntüsünün güzelliği için yarıçapın iyice büyük olması gerekli. Eğer çokça küçük vagon çektirecekseniz de yan gerilmeleri azaltmak, raydan çıkmayı engellemek için büyük yarıçap lazım. Genel kural, ne kadar büyük o kadar iyi.
Şimdi bu kadar genel tariften sonra ille de rakamsal bir yönlendirme istiyorsanız
http://www.ldsig.org/ldsigwiki/hints-tips/curve_radius_rule-of-thumb sayfası hemen baştan size birkaç çarpan için fikir verecektir.
Rayları döşeyeceğiniz yerler için
http://www.layoutvision.com/id62.html sayfasından yararlanabilirsiniz veya
http://modeltrains.about.com/od/layoutconstruction/tp/track_curves.htm veya
http://www.freetrackplans.com/Geometry.phpİhsan bey de belirtmiş, lütfen iyice araştırın, sabit bir düzene geçmeden önce bolca okuyun, inceleyin.
Sizin modellemede seçeceğiniz yaklaşım da belirleyici olacaktır, ille de gerçekçilik yakalayacağım tutkunuz yok veya frenleyebilecekseniz veya daha azı ile yetinebilirseniz(yer sıkıntısı hepimizin en büyük derdi, hele ki siz Zden N'e oradan da HOya çıktınız) biraz daha küçük yarı çaplara gidebilirsiniz.
Ancak buharlı lokomotifiniz Tenderlok tabir edeceğimiz türden(orta-kısa) değilse, x-5-y tekerlek diziliminde x,y >=1 ise(yani ön ve arkada klavuz dingiller var ise) 2xin üstüne çıkmaya çalışın.
Keyifli modelcilikler.